letter Y

No.Palabra en QuichéTraducción al EspañolOración en QuichéTraducción de oración al Español
1Ya’ikDarKuwaj kinya’ jun k’a’m awulewQuiero darte una cuerda de terreno.
2Ya’talDerechoYa’tal chi we kinnimarisaj ri wetamab’alTengo derecho ampliar mis conocimientos.
3Ya’tal chech winaqDerechos HumanosYa’tal chech winaq, kech ri konojelLos derechos humanos son para todos.
4Ya’talikPermitidoMan ya’tal taj chi awe katok pa jaNo mereces que entres a la casa.
5Yab’, iwab’, yawab’EnfermoRi yab’ ixoq sib’alaj q’aq’ k’o chi rijLa mujer embarazada tiene demasiada fiebre.
6Yab’al chuq’ab’AlimentoLe yab’al chuq’ab’ rajawxik chi qechEl alimento nos es indispensable.
7Yab’ilEnfermedadRi yab’il xutaq b’ik ri ak’al pa muqb’al kaminaqib’El niño murio por la enfermedad.
8Yab’il ware’aj (Neol)CariesRi yab’il ware’aj are jun yab’il pa qachi’La caries es una enfermedad de la boca.
9YajanikRegañarRi nutat xinuyajo rumal man xinch’ab’ej taj ri wikanMi padre me regañó porque no le hablé a mi tío.
10YakGato de monteRi yak kutzukuj ak’ chi rij taq jaEl gato de monte busca pollos detrás de la casa.
11YakApellidoYe’r Yak, ub’i’ jun ajtij nuk’ulb’a’tMi vecino, que es maestro se llama Guillermo Yak.
12YakatajemLevantarseRajawaxik kuj yakataj che ri tzaq che xeqariqoTenemos que levantarnos de nuestra derrota.
13YakikLevantarKab’an jun toq’ob’ kayik ri nujalQuieres hacer el favor de guardar mi mazorca.
14YamanikEsmeraldaYamanik ri nuwixikinMi arete es de esmeralda.
15Yatzalik, sayalik, tzo’yLivianoRi ab’aj yatzalikLa piedra es liviana.
16Yawal, ixpache’kRodela de trapoRi yawal kukoj ri ali chi uxe’ ri chakach are usu’tLa muchacha usa la servilleta como rodela debajo del canasto.
17YaxApellido, falta de grasa en la carne de ciertos animalesPo’x Yax ub’i’ jun achi kuk’ayij ak’El señor que vende pollos se llama Sebastián Yax.
18YaxonApellido mayaRi Lu’s Yaxon k’o oxib’ uwakax nima’qLucía Yaxon tiene tres vacas grandes.
19YayApellido MayaRi ukab’ ub’i’ ri numam are YayEl segundo apellido de mi abuelo es Yay.
20Yitz’ikExprimir, ordeñarRonojel aq’ab’ kinyitz’ ri wakaxPor las mañanas ordeño a la vaca.
21Yitz’itz’ikDolor de estómagoKyitz’itz’ ri nupam rumal ri kinaq’Tengo dolor de estómago por los frijoles.
22Yo’x, kwa’chGemelosWe ke’awil yo’x chasipaj kirajil we man kasipaj, kkib’an k’ax che ri awatz’iyaqCuando veas gemelos dales dinero, porque se te pica la ropa.
23Yoq’ojMal trato, críticaRi yoq’oj xb’an chi wech, kinuto’ che usuk’maxik wib’Las críticas que me hicieron me sirven para mejorar.
24Yu’l, cho’lFlojoYu’l ub’anom ri ukolob’ ri kejEl lazo del caballo está flojo.
25YujikMezclarNa’l kayuj ri kinaq’ ruk’ ri much’Tienes que mezclar bien el frijol con el chipilín.
26YukCicatrizRi ch’ich’ xub’an yuk chech ri nupalajLa cicatriz de mi cara la hize con el cuchillo.
27Yuq’om, yuq’umAmasadoRi ak’wa, na’l na’l xyuq’omaxikEl tamal de elote tuvo que ser bien amasado.
28Yuq’unikPastorearKinb’e pa yuq’unik ruk’ ri wachalalMe voy a pastorear con mi hermano.
29YuqikEstirarSib’alaj chayuqu’ ri uchi’ ri koxtarEstirá más la orilla del costal.
30Yuqub’amAmarradoXinyuqub’a kanoq ri tz’i’ xa rumal sib’alaj k’a’nDejé amarrado al perro porque es muy bravo.
Last Updated:
Contributors: leon