Oraciones con la Letra X

No.Palabra en QuichéTraducción al EspañolOración en QuichéTraducción de oración al Español
1Xa’n, xa’m, usZancudoRi xa’n kuya’ jun yab’il ub’i’ q’anyab’ilEl zancudo es transmisor del paludismo.
2Xa’r, xaru’Cántaro, jarroRi xa’r k’o pa uwi’ ri q’aq’ kpoq’owikEl jarro que está sobre el fuego hierve.
3Xa’tHorcónJeqatzukuj jun qaxa’t che ri kab’alVayamos a buscar un horcón para la galera.
4Xab’ikVomitarRi ak’al xuxawaj ratz’iyaq pa ri ch’ich’El niño vomitó su ropa en el bus.
5Xajab’Caite, zapatoRi nutat xuloq’ nuxajab’ e b’anatal pa Chi Uwi La’Los caites que compró mi papá fueron hechos en Chichicastenango.
6XajojBaileXintz’ib’aj nub’i’ che ri xajojMe apunte para el baile.
7XajowikBailarRi xajowik utz che le b’aqilajBailar es buen ejercicio.
8Xk’ab’BrazadaKk’am loq jun xk’ab’ nusi’Me traes una brazada de leña.
9Xalq’atixikSaltarKaxalq’atij kanoq ri che’Saltas el palo.
10XanAdobe, paredRi ja b’anom kanoq ruk’ xanLa casa está hecha de adobes.
11XaqTiznePim ri xaq k’o chi uxe awi’ jaEl tizne que está en el techo es bien espeso.
12XaqTalpetate, peñaRi xaq xuk’am loq ri nunan awuk’Mi mamá te trajo el talpetate.
13Xq’echajOruga de pinoNim raqan ri xq’echajLa oruga de pino es muy grande.
14Xaq’o’lLodoRi xaq’o’l kumulij yab’ilEl lodo trae enfermedades.
15Xaq’omAcción de pisarXaxaq’ kanoq ri laj ch’iwDejaste pisado al pollito.
16XaqchajHoja de pinoRi xaqchaj kkoj pa taq nimaq’ijEl pino se usa para las fiestas.
17XarXaraRi xar kb’ixon uchi’ aq’ab’La xara canta en las mañanas.
18XarAzul (color)Xar ukayib’al ri k’ak’ ch’ich’El carro nuevo es de color azul.
19XaxDelgado, liviano (cosas)Xax rij mansa’nLa cáscara de la manzana es delgada.
20Xb’ekSe fueXb’ek ri tz’i’ are chi’ xuril ri ch’ayb’alEl perro se fue cuando vio el chicote.
21Xib’imAsustadoUxib’im rib’ ri nub’aluk rumal xuril jun xib’inelMi cuñado se asustó porque vio un espanto.
22Xib’inikAsustarLe ch’u’j kej kaxib’inikEl relinchido del caballo asusta.
23Xe’DebajoUj k’o chi uxe’ taq ri che’Estamos debajo de los árboles.
24Xe’pPinto (color de gallina)Ri xe’p ak’ kutij ri usaqmo’lLa gallina color pinto come el huevo que puso.
25Xeb’, xiyab’PeineKinqaj ri axeb’Préstame tu peine.
26XejaConventoChaq’ab’ kqariq qib’ chi uxe jaEn la noche nos reunimos en el convento.
27Xela’, B’atz’HiloSibalaj nim ri nuxela’ xinloqo’Es bastante hilo lo que compre.
28XekelikColgarXekel ri kolob’chi uwach ri xanEl lazo está colgado en la pared.
29XepJoséRi Xep man xuq’iy taj xkanaj wuk’José no aguantó vivir conmigo.
30Xepoq’ikSe multiplicaronRi imul xepoq’ik pa jun ik’Los conejos se multiplicaron en un mes.
31Xepu, xepoGrasa, ceboRi xepu utz kkoj che ri pixnaq q’ab’ajEl cebo es bueno para las rajaduras de las manos.
32Xet’onikPellizcarRi ak’al kuxet’ ri uchaq’El niño pellizca a su hermanito.
33Xeta’ilDescendenciaMan k’o ta nuxeta’ilYo no tengo ningún descendiente.
34XexOlor a crudoXex ruxlab’ ri rikilLa comida huele a crudo.
35Xi’l, jub’iq’, xit’PoquitoJun xi’l wuk’iya’ xya’ikMe dieron solo un poquito de bebida.
36Xi’nTomasaXi’n ub’i’ ri uk’ulaj ri a Po’xLa compañera de Sebastián se llama Tomasa.
37Xib’ib’alPeligro, peligrosoRi xib’ib’al chi k’o wi pa taq ri qak’aslemal ronojel q’ijEl peligro está presente todos los días en nuestra vida.
38Xib’alHermano de mujerRi nuxib’al kachakun pa q’atb’al tzijMi hermano trabaja en el juzgado.
39Xib’alb’aInframundoRi Jun Ajpub’ xetzenik pa Xib’alb’aJun Ajpub’ jugó en el inframundo.
40Xib’inel, jalb’al, sub’unelEspantoRi xib’inel kel pa taq chaq’ab’El espanto sale de noche.
41Xib’inikAsustarXinxij wib’ pa ri b’eEn el camino me asusté.
42XikGavilánRi xik kraj kuxekej b’ik ri ak’El gavilán intenta arrebatar al pollo.
43Xik’AlaXq’upitaj ri uxik’ ri alaj ak’La ala del pollito se quebró.
44XikinajOídoKq’oxow ri nuxikinMe están doliendo los oídos.
45XimatalikAmarradoXimatal ri kamsanel chi uwach ri che’El asesino está amarrado al palo.
46XimikAmarrarKo kaxim ri chij xa je la’ man kanimaj ta b’ikAmarras bien al chivo para que no se escape.
47Xinu’lLadinaRi chuchu’ xinu’l tajin kreta’maj ri qatzijLa señora ladina está aprendiendo nuestro idioma.
48Xpi’n, xwi’l, wa’ilCucarachaRi xpi’n petinaq loq chi upam ri saq’ulLa cucaracha venía dentro de los plátanos.
49Xiro’nJerónimoRi Xiro’n kub’an chakachJerónimo elabora canastas.
50Xi’l, xi’r, lolGrilloRi xi’l kb’ixon chaq’ab’ chi rij jaEl grillo canta por las noches detrás de la casa.
51XiyikPeinar¿La kawaj kinxiy ri awi’?¿Quieres que te peine el cabello?
52XjutGusanoRi xjut kutij rija’ ab’ixEl gusano se está comiendo la semilla del maíz.
53XkanulVolcánRi xkanul tajin kuk’aq ab’ajEl volcán está lanzando piedras.
54XkitzijojPlaticaronMan weta’m taj jas xkitzijojNo se sabe que hablaron.
55Xkiyoq’Lo maltrataronSib’alaj xkiyoq’ ri kik’ulb’a’t ri winaqLas personas maltrataron mucho a los vecinos.
56Xmarmaq’VerdolagaRi xmarmaq’ sib’alaj kk’iy loq pa ri ab’ixLa verdolaga crece mucho entre la milpa.
57Xo’y, Xo’l Ab’ajJoyabajPa Xo’y xinloq’ ri nupasMi faja lo compré en Joyabaj.
58Xoch’, tukurLechuzaAjchaq’ab’ ri xoch’La lechuza es nocturna.
59Xojlin siwanGuardabarranco (pájaro)Ri xojlin siwan sib’alaj je’lik kub’an che ri ub’ixEl guardabarranco tiene un canto hermoso.
60XojowikBailarXuje’ pa xojoj ruk’ ri nutz’elFuimos al baile con mi novia.
61XolomSurtido, de coloresXoltal uwach ri uk’ayEs surtida su venta.
62Xolo’pColor pintoXolo’p rij ri nume’sMi gato es de color pinto.
63XoralSitioPa ri xoral katinwil chi wi’Por este sitio te volveré a encontrar.
64XotTeja, comalKab’an usukb’axik ri xot rumal kpe ri jab’Tienes que arreglar las tejas porque viene lluvia.
65Xq’elCapulloRi xq’el tajin kel b’ikEl capullo se esta saliendo.
66Xtuk’, tzuruk’, tok’ k’u’xHipoRi xtuk’ kelik we kaxe’j awib’El hipo se cura con un susto.
67XtuktulEscarabajoRi xtuktul kub’an ri rachoch chi uxe’ ulewEl escarabajo hace su nido debajo de la tierra.
68Xu wi, xaq xu wiSolamenteXaq xu wi wa’ kinkowin chech ub’ixik chi weSolamente esto puedo decirles.
69Xu’kCanastaChk’ama’ b’ik ri axu’k rumal che kujb’e pa k’ayib’alLleva tu canasta porque nos vamos al mercado.
70Xu’yTacañoRi Pal sib’alaj xu’yGaspar es muy tacaño.
71Xub’Silbido, especie de plantaMan kinkowin taj kinb’an ri axub’No puedo silbar como tú.
72Xub’anikSilbarAre chi’ katinxub’aj katel loqCuando te silbo ahí sales.
73Xuku’tz, pa’ch, xpa’chLagartijaRi xuku’ch je’l kuna’ ri q’ijA la lagartija le gusta solearse.
74XukulemArrodillarseAre chi’ katch’aw ruk’ ri Ajaw rajawaxik kab’an ri xukulemCuando dirijas al Creador debes arrodillarte.
75XukutEsquinaPa uxukut ja kinya’ kanoq ri tz’i’En la esquina de la casa dejaré al perro.
76XulGorgorito, pito, flautaRi achi kuxut’uj ri uxul pa etz’anemEl hombre pita en el juego.
77XulunikBajarAre’ chi kujb’e chi uwach ri wachoch, kujxuli b’ikCuando vamos a mi casa, entonces bajamos.
78XunkurTortolaRi xunkur kk’oji’ pa taq ri trikoLa tórtola se mantiene en el trigal.
79Xuntuq’, xmatuq’, xt’o’rRenacuajoRi xuntuq’ kux na xpeqEl renacuajo llegará a ser sapo.
80Xuquje’También, yAre chi’ katpetik xuquje’ kak’am loq ri ananCuando vengas, también traes a tu mamá.
81XuriqoLo encontróRi ali xuriq ri rachajilConsiguio marido la muchacha.
82Xut’inikSoplarTajin kaxut’un ri tewEl frío está soplando fuerte.
83XwanJuanK’o jun uk’ak’ retz’ab’a’l, ri alaj a XwanJuanito tiene un juguete nuevo.
última actualización:
autor: leon